Punked GangΤο 1961 χτίστηκε το τείχος του Βερολίνου. Χώρισε στη μέση την κομμουνιστική Ανατολική Γερμανία και τη Δυτική Γερμανία και ίσως μέχρι το 1989 που γκρεμίστηκε να μπορούσε να σταματήσει τα πάντα, όχι όμως και τη μουσική.
Σύμφωνα με μια νέα έρευνα, που παρουσιάζει το BBC, τόσο το τείχος, όσο και οι προσπάθειες της Στάζι, της μυστικής υπηρεσίας πληροφοριών της Ανατολικής Γερμανίας απέτυχαν να κρατήσουν μακριά τους σαγηνευτικούς ρυθμούς του ροκ εν ρολ και του πανκ.
Beatlemania
Η άνοδος της Beatlemania στη δεκαετία του 1960 έφερε μια δηκτική αντίδραση από τον Βάλτερ Ούλμπριχτ, ηγέτη της Ανατολικής Γερμανίας. «Πρέπει πράγματι να αντιγράφουμε όλα τα σκουπίδια που μας έρχονται από τη Δύση… μαζί με όλη τη μονοτονία των «γιε, γιε, γιε», είπε σε μια από τις ομιλίες του στο Κομμουνιστικό Κόμμα.
Σύμφωνα με τον Ντάγκμαρ Χόβεσταντ, ανώτερο αξιωματούχο της BStU, της υπηρεσίας που ερευνά τα αρχεία της Στάζι, η δήλωση του 70χρονου Βάλτερ Ούλμπριχτ δεν διέφερε και πολύ από τις αντίστοιχες των πολιτικών της Δύσης. «Η παλαιότερη γενιά, η γενιά του πολέμου ήταν έντρομη με αυτά που έκανε η νεολαία», σημειώνει.
Πάντως για τους ηγέτες της Ανατολικής Γερμανίας, διακυβεύονταν πολύ περισσότερα. Υπήρχε ο φόβος ότι η αγάπη για τη δυτική μουσική, θα οδηγούσε σε μια αγάπη για τη δυτική πολιτική. Έτσι προσπάθησαν να αναπτύξουν «τη δική τους εκδοχή μιας φρέσκιας νεολαιίστικης κουλτούρας».
Lipsi εναντίον Rock’n Roll
Κρατικά σχεδιάστηκαν τα βήματα του χορού Lipsi, σε μια προσπάθεια να σταματήσει η άνοδος του ροκ. Υπήρχε κι ένας εν πολλοίς άγνωστος κανόνας ποσοστώσεων που περιόριζε το ποσοστό δυτικής μουσικής που μπορούσε να ακουστεί σε ένα πάρτι. Αλλά «δεν μπορείς να δημιουργήσει μια κουλτούρα στη νεολαία», λέει ο Χόβεσταντ. «Δεν λειτουργεί έτσι».
Και πράγματι δεν λειτούργησε καθώς πολλοί νέοι της Ανατολικής Γερμανίας έμεναν κολλημένοι στα ραδιόφωνά τους, προσπαθώντας να πιάσουν μερικές νότες από τους δυτικούς σταθμούς. Η Στάζι έκανε από την πλευρά της, ότι μπορούσε για να τους σταματήσει.
Η συναυλία των Stones που δεν έγινε ποτέ
Υπάρχει εξάλλου μια ιστορία που αντικατοπτρίζει την παράνοια που κυριαρχούσε αναφορικά με τη μουσική στην Ανατολική Γερμανία. Πρόκειται για την ιστορία μιας συναυλίας των Rolling Stones που δεν έγινε ποτέ.
Όλα ξεκίνησαν το 1969 με ένα σχόλιο, ενός DJ, στο ραδιοφωνικό σταθμό RIAS που έδρευε στο Δυτικό Βερολίνο, αλλά το άκουγαν πολλοί νέοι από την άλλη πλευρά του Τείχους. Φανταστείτε, είπε, αν ο νέος εκδοτικός οίκος που χτίστηκε από τον Άξελ Σπρίνγκερ στη Δύση, δίπλα ακριβώς στο Τείχος, διοργάνωνε μια συναυλία με τους Stones, στην οροφή του, έτσι ώστε οι νέοι της Ανατολικής Γερμανίας να μπορούν να τους δουν και να τους ακούσουν.
Στην Ανατολική Γερμανία η απλή αυτή φράση του DJ γρήγορα έγινε φήμη και στη συνέχεια πιστευτό γεγονός. Χιλιάδες νέοι της Ανατολικής Γερμανίας είχαν πειστεί ότι πράγματι οι Stones θα έκαναν αυτή τη συναυλία. Την ίδια ημέρα μάλιστα οι ηγέτες της χώρας σχεδίαζαν στο Ανατολικό Βερολίνο μια μεγάλη γιορτή για την 20η επέτειο από την ίδρυση της Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας.
Στις τάξεις της Στάζι επικράτησε πανικός. Ο Σπρίνγκερ ήταν μισητός, ως καπιταλιστής και του χρεώθηκε ότι προσπαθεί να παρασύρει τους νέους μακριά από την κομμουνιστική πίστη. Τα αρχεία της Στάζι από την εποχή αυτή, είναι γεμάτα φωτογραφίες από συνθήματα γραμμένα στους τοίχους των πόλεων της Ανατολικής Γερμανίας που καλούσαν τους οπαδούς των Stones να πάνε στο Βερολίνο, αλλά και αναφορές για το πως η Στάζι παρακολουθούσε και συνελάμβανε τα… ταραχοποιά στοιχεία που έγραφαν τα συνθήματα.
Αναφορά της Στάζι για τα συνθήματα
Κόσμος από την Ανατολική Γερμανία συγκεντρώνεται για να ακούσει τους Stones
Κι όμως εκατοντάδες κατέφτασαν στο Βερολίνο την ημέρα κατά την οποία υποτίθεται ότι θα εμφανίζονταν οι Stones. O Έκχαρτ Μαν, τότε 16 χρόνων, είχε πάει και περίμενε απέναντι από το κτίριο του Σπρίνγκερ. Είχε ακούσει τη φήμη και σκέφτηκε: «Οι Stones θα εμφανιστούν εδώ! Ουάου, ουάου, ουάου!».
Στην πραγματικότητα βέβαια οι Rolling Stones δεν εμφανίστηκαν ποτέ αντίθετα στο σημείο έσπευσαν οι αρχές της Ανατολικής Γερμανίας. Καθώς το πλήθος που είχε συγκεντρωθεί κινήθηκε προς την Πύλη του Βρανδεμβούργου, οι αστυνομικοί κατέφτασαν και ο Μαν χτυπήθηκε και συνελήφθη. Καταδικάστηκε ως «αντι-σοσιαλιστικό στοιχείο».
Σύμφωνα με το BBC, στα αρχεία της Στάζι, φαίνεται ότι ο επικεφαλής της υπηρεσίας, Έριχ Μίελκε, έδειξε προσωπικό ενδιαφέρον για την υπόθεσή του. Ο Μαν καταδικάστηκε σε δυο χρόνια φυλακή και στη συνέχεια εκδιώχθηκε στη Δύση, μακριά από την οικογένειά του. «Φυσικά και δεν ήταν καλά στη φυλακή, αλλά τι θα μπορούσα να κάνω;», λέει ο Μαν. Δεν ήταν παρά ένας έφηβος που πλήρωσε ακριβά την αγάπη του για τη μουσική.
Λαθραίοι δίσκοι
Αυτού του είδους η καταστολή είχε σκοπό να αποτρέψει τους νέους της Ανατολικής Γερμανίας να χορεύουν δυτικές «ιμπεριαλιστικές» μελωδίες. Ωστόσο, η δίψα για δυτική μουσική όλο και μεγάλωνε κι έφτασε πια πολύ πιο μακριά από τις μεγάλες πόλεις.
Ο Αλεξάντερ Κουέχνε, ήταν τότε ένας έφηβος που ήθελε απελπισμένα να φέρει περισσότερη μουσική στη ζωή του μικρού χωριού του. Και που θα έβρισκε τους δίσκους; Οι συνταξιούχοι δεν θεωρούνταν ζωτικής σημασίας για το κράτος. Έτσι είχαν άδεια να επισκεφτούν τη Δύση. Ο ίδιος λοιπόν θα έδινε τις λίστες με τους δίσκους που ήθελε στη γιαγιά του.
Το σχέδιο δεν πήγε καθόλου καλά. Η γιαγιά του διάβασε λάθος το «The Clash» και επέστρεψε με Johnny Cash. Για τον Αλεξάντερ αυτό ισοδυναμούσε με εφιάλτη. Τότε πήρε πάντως την απόφαση να μετατρέψει το χωριό του σε έναν σημαντικό μουσικό χώρο. Το χωριό βρισκόταν κοντά σε έναν κομβικό σιδηροδρομικό σταθμό πράγμα που τον βοηθούσε να καλέσει σε έναν μεγάλο χώρο που βρισκόταν πίσω από την τοπική παμπ, όλων των ειδών τις μουσικές μπάντες αλλά και τους οπαδούς διαφόρων ειδών μουσικής.
Θες να μάθεις περισσότερα για το πανκ; Δες εδώ!
Τα μεγαλύτερα πάρτι σε ένα μικρό χωριό
«Αυτός είναι ο χώρος που κάναμε τα μεγαλύτερα πάρτι της Ανατολικής Γερμανίας», λέει καθώς δείχνει το σημείο. Εκεί μαζεύτηκαν μέχρι και χίλιοι φαν του New Wave ή Glamrockers σε μια αίθουσα που, σύμφωνα με την αστυνομία, ήταν για 100 άτομα. Καθώς το χωριό ήταν απομακρυσμένο, τόσο η αστυνομία, όσο και η Στάζι αργούσαν να αντιδράσουν σε αυτές τις συγκεντρώσεις που για την περιοχή ήταν τεράστιες. Εκτός από τη φορά που ο Αλεξάντερ συνελήφθη και οδηγήθηκε στο αστυνομικό τμήμα, όπου και του είπαν ότι η Στάζι θα έρθει γι’ αυτόν την επόμενη ημέρα. «Φοβήθηκα παρά πολύ», λέει.
Η παμπ – μουσική σκηνή
Ο Αλεξάντερ σήμερα στην παμπ
Ευτυχώς για τον Αλεξάντερ η μητέρα του είχε κάποτε διδάξει τον τοπικό αστυνομικό. Τον «διέταξε» να απελευθερώσει το γιο της και στη συνέχεια ασχολήθηκε η ίδια με τη Στάζι. Ποτέ δεν του είπε τι ακριβώς συνέβη. «Είναι η ηρωίδα μου», λέει εκείνος τώρα, με κάποιο θαυμασμό.
Στις μεγάλες πόλεις, ωστόσο, η πίεση της Στάζι ήταν πολύ μεγαλύτερη στους μουσικούς που θεωρούνταν «ανατρεπτικοί». Υπήρχαν πάντως κάποιοι «γενναίοι» που κυκλοφορούσαν στους δρόμους του Ανατολικού Βερολίνου, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, ντυμένοι πανκ, την ίδια στιγμή που η κυβέρνηση ήθελε τους νέους να περνούν το χρόνο τους στις νεολαίες. Εξάλλου οι μυστικές υπηρεσίες δεν μπορούσαν εύκολα να ασχοληθούν ή να καταλάβουν την πανκ. Υπάρχουν ηχογραφημένες συναντήσεις της Στάζι, όπου ο επικεφαλής της Έριχ Μίελκε, προσπαθούσε να σκεφτεί και να μιλήσει γύρω από τις αινιγματικές, για τον ίδιο, αντιλήψεις όσων άκουγαν πανκ και χέβι μέταλ.
Undercover στην πανκ σκηνή
Ο Γιούργκεν Μπρέσκι, αξιωματικός της Στάζι είχε πάρει διαταγή να διεισδύσει και να παρακολουθεί την πανκ σκηνή. Οι προϊστάμενοί του «ήθελαν να φέρουν ένα είδος σοσιαλιστικού τρόπου ζωής στους ανθρώπους, έτσι προσπαθούσαμε να καταπολεμήσουμε ότι δεν ανήκε σε αυτόν». «Σκοπός ήταν να ελέγξουμε την πανκ σκηνή και να τη σταματήσουμε πριν να γίνει πολύ γνωστή», λέει. Η Στάζι επιστράτευσε όσο το δυνατόν περισσότερους άντρες για τον σκοπό αυτό. Μια τακτική ήταν η επιβολή υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας για τους μουσικούς των συγκροτημάτων και η αποστολή τους σε διάφορα μέρη της χώρας. «Ξαφνικά οι μπάντες δεν είχαν μουσικούς», λέει ο Μπρέσκι.
Ύποπτοι μουσικόφιλοι της πανκ και της ροκ
Πανκ συναυλίες μέσα σε εκκλησίες
Πολλοί ήταν αποφασισμένοι να αντισταθούν. Ο Ντιρκ Καλινόφσκι που έπαιζε σε μια πανκ μπάντα, λέει ότι η Στάζι τους πίεζε πολύ, τόσο τον ίδιο, όσο και το συγκρότημά του. Επέζησαν καλλιτεχνικά χάρη σε μια πραγματικά ανορθόδοξη συμμαχία με μια εκκλησία του Βερολίνου που τους παρείχε καταφύγιο. Οι αρχές της χώρας μπορεί να παρενέβαιναν παντού, όχι όμως στις εκκλησιαστικές δραστηριότητες, καθώς πίστευαν ότι κάτι τέτοιο θα τραβούσε την προσοχή διεθνώς.
Ο Καλινόφσκι λέει ότι «η εκκλησία ήταν ένας προστατευμένος χώρος». «Θα μπορούσαν να σας συλλάβουν πριν μπείτε από την πόρτα ή μόλις βγείτε από αυτή, αλλά μέσα θα ήσασταν ασφαλείς». Έτσι το γκρουπ, που το κράτος του είχε απαγορεύσει να δίνει κανονικές συναυλίες, έπαιζε μουσική στην Ευαγγελική Εκκλησία. Ο πάστορας σταματούσε τη λειτουργία και ζητούσε από το κυρίως ηλικιωμένο κοινό του να ακούσει κάτι, κάπως διαφορετικό. «Ήταν τρελός», θυμάται ο Καλινόφσκι. «Ως ο front man της μπάντας ήμουν σε θέση να δω τα πρόσωπα των εκκλησιαζόμενων. Ήταν εντελώς συγκλονισμένοι. Οι μόνοι που δεν ξαφνιάζονταν ήταν τα παιδιά που άρχιζαν να χοροπηδούν αμέσως. Δεν θα το ξεχάσω ποτέ – ένα ηλικιωμένο ζευγάρι, που κάλυψε τα αυτιά του με τα χέρια του και στη συνέχεια βγήκε τρέχοντας έξω».
Μια άλλη εκκλησία παρείχε επίσης τον χώρο για τη διεξαγωγή συναυλίας. Όταν ο Βρετανός μουσικός παραγωγός Μαρκ Ρίντερ κατάφερε να μπάσει παράνομα μια πανκ μπάντα από τη Δυτική Γερμανία στην άλλη πλευρά του Τείχους. Ο ίδιος ο Ρίντερ θυμάται: «Είπα στους φίλους μου: Αν με πιάσουν, θα με διώξουν από τη χώρα. Αν σας πιάσουν οι ζωές σας θα αλλάξουν επειδή θα θεωρηθείτε εχθροί του κράτους. Απάντησαν ότι δεν τους νοιάζει και θα το κάνουν ούτως ή άλλως».
Φωτογραφία αρχείου από τη σύλληψη ενός πανκ
Μυστική συναυλία
Ο Καμπίνο, ηγέτης των Die Toten Hosen, θυμάται πως η μπάντα μεταμφιέστηκε για να περάσει από τους ελέγχους στα σύνορα μεταξύ Δυτικού και Ανατολικού Βερολίνου. «Έπρεπε να χτενίσουμε τα μαλλιά μας και να βάλουμε τα κατάλληλα ρούχα». Ήξερε ότι οι αρχές της Ανατολικής Γερμανίας θα τους σταματούσαν αν τους αναγνώριζαν. «Το πανκ ροκ δεν υπήρχε επισήμως στην Ανατολική Γερμανία. Δεν ήθελαν να διαδοθεί ο ιός με οποιονδήποτε τρόπο. Τελικά μόλις 25 άτομα πήγαν στη μυστική συναυλία στην εκκλησία του Ανατολικού Βερολίνου, αλλά «όλοι στο δωμάτιο γνώριζαν ότι αυτό ήταν κάτι πολύ ξεχωριστό και ίσως δεν συνέβαινε ξανά».
Ο Καμπίνο, δηλώνει εντυπωσιασμένος με τον τρόπο που οι νέοι της Ανατολικής Γερμανίας δημιούργησαν τον δικό τους πολιτισμικό χώρο, παρά τις πιέσεις. «Είχαν ένα συγκεκριμένο είδος υπερηφάνειας, μια πίστη και έλεγαν: Εσείς στη Δύση έχετε τα καλύτερα ρούχα, τη μόδα, όλα αυτά, αλλά εμείς έχουμε τη φιλία και βοηθάμε ο ένας τον άλλο. Δεν είμαστε επιφανειακοί». Οι φιλίες τους «σήμαιναν περισσότερα επειδή έπρεπε να πληρώσουν ένα τίμημα για τα λάθη που έκαναν», λέει ο ίδιος ο Καμπίνο.
Κάπως έτσι και παρά τους περιορισμούς και τις απαγορεύσεις οι οπαδοί της μουσικής δημιούργησαν ελεύθερους χώρους, και μια νέα νοοτροπία, όχι μόνο στην Ανατολική Γερμανία αλλά και γενικότερα στην Ανατολική Ευρώπη. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, που ανέλαβε ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ τα ηνία της Σοβιετικής Ρωσίας, τα πράγματα αναφορικά με τη δυτική μουσική χαλάρωσαν στην Ανατολική Γερμανία και οι νότες αντηχούσαν πιο δυνατά και από τις δυο πλευρές του Τείχους.
Ο Ντέιβιντ Μπάουι, ο Μπρους Σπρίνγκστιν και η αρχή του τέλους
Το 1987 ο Ντέιβιντ Μπάουι έδωσε μια συναυλία κοντά στο Τείχος από τη δυτική πλευρά. Ένας μουσικός παγκόσμιου βεληνεκούς που ζούσε στο Βερολίνο και γνώριζε καλά την ατμόσφαιρα του ψυχρού πολέμου αλλά και την μουσική ενέργεια που υπήρχε. Και οι μουσικοί οπαδοί της Ανατολικής πλευράς συγκεντρώθηκαν κοντά στο Τείχος και προσπάθησαν να τον ακούσουν.
Αυτό δημιούργησε έναν δίλημμα στον νέο αστυνομικό διευθυντή του Ανατολικού Βερολίνου, Ντιέττερ Ντιέτσε. Ήξερε ότι μια βίαιη απάντηση από την αστυνομία, όπως εκείνη απέναντι σε όσους είχαν μαζευτεί ελπίζοντας να ακούσουν τους Rolling Stones το 1969, θα ήταν αντιπαραγωγική. Εξάλλου ο ίδιος είχε υπάρξει οπαδός της ροκ και μάλιστα είχε παίξει σε ένα συγκρότημα. Έτρεφε έτσι μια συμπάθεια προς τους νεαρούς οπαδούς της μουσικής. Όμως οι ηγέτες της Ανατολικής Γερμανίας εξακολουθούσαν να επιθυμούν την τάξη. «Ήταν ξεκάθαρο ότι η μουσική, η ροκ μουσική ανήκε στους νέους. Και δεν υπήρχε κανένας τρόπος να τους την αρνηθείς. Έτσι λοιπόν κι εγώ και μερικοί άλλοι αρχίσαμε να λέμε, γιατί να μην το κάνουμε;», λέει ο Ντιέτσε.
Οι αρχές της Ανατολικής Γερμανίας πείστηκαν να επιτρέψουν συναυλίες στην επικράτειά τους από κάποιους παγκόσμιους σούπερ σταρ, όπως ο Μπομπ Ντίλαν και το 1988 ο Μπρους Σπρίνγκστιν. Ήταν ένας τρόπος για να κατευνάσουν της νεότερη γενιά. Αλλά οι συναυλίες απλώς ενίσχυσαν ένα νέο πνεύμα ελευθερίας. «Συναυλίες σαν αυτή του Μπρους Σπρίνγκστιν, έγιναν σημείο συγκέντρωσης και διαδήλωσης υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ελευθερίας στα ταξίδια και στην έκφραση. Φανταστείτε 100.000 νέους του Ανατολικού Βερολίνου να τραγουδούν ‘Born in the USA’», λέει ο Χόβεσταντ.
Ενώ στη δεκαετία του ’60 οι οπαδοί των Rolling Stones που ήλπιζαν να ακούσουν το αγαπημένο τους συγκρότημα ήρθαν αντιμέτωποι με την αστυνομία «κατά τη δεκαετία του ’80 ο φόβος είχε εξαφανιστεί και το κράτος είχε χάσει τον έλεγχο». Τελικά το Τείχος για χρόνια συγκράτησε πολλά πράγματα και από τις δυο πλευρές αλλά όχι τη μουσική.
Πηγή: tvxs.gr
